روش تشخیص عقیق یمنی اصل

سنگ agate یا همان عقیق که بیشترین مصرف را در ایران دارد . مورد توجه بسیاری از افراد میباشد بخصوص عقیق یمنی که نامی آشنا برای همه هست و بسیاری مایل به تهیه عقیق یمنی واقعی هستند.و البته عقیق های بسیاری در رنگهای گوناگون به نام یمنی موجود هست.این سنگ یکی از زیر مجموع سنگ chalcedony میباشد .که از مادهsillicon dioxide ساخته شده .و خود نیز از گروه سنگ کوارتز میباشد در اگثر مناطق جهان یافت میشود کلسدونی در کل در ردیف جواهرات نیمه قیمتی قرار دارد.در اگثر رنگها دیده میشود .وپروسه بهبود و تقویت رنگ و زیبا سازی در این سنگ بسیار رایج هست.  بطوری که ۹۵ در صد  به بالاعقیقهای که وجود دارند دارای رنگ طبیعی نیستند.برای اطلاعات تکمیلی( مبحث تقویت رنگ و رنگ شدگی)  را مطالعه بفرمایید. گروه سنگ های کلسدونی بر اساس رنگ و شفافیت دارای اسامی مختلف هست مانند جاسپر یا کارنالین و یا بلد استون  یا عقیق آتشین.که همگی زیر مجموع سنگ های کلسدونی میباشند.اما در اینجا منحصرا به   عقیق میپردازیم .به طور طبیعی سنگ عقیق که از معدن استخراج میشود دارای رگه های رنگدار در کنار هم هستند و مابین این رگه ها فاصله وجود دارد و گاهی نیز سنگ بسیار کمرنگ و یا کدر میباشد و این خصوصیت اکثر سنگهای عقیق هست.و به طور مستقیم جذابیتی به جهت کار بروی زیورآلات کمی دارد پس لازم است سنگ زیباتر به نظر برسد تا به چشم خریدار زیباتر به نظر آید به همین دلیل قبل از عرضه باید مورد بهسازی و تقویت رنگ و یا یکدست کردن و پاک و شفاف نمودن آن شوند.فرایند بهبود و یا تقویت رنگ در عقیق به چند روش صورت میگیرد مانند پدید آوردن رنگ دلخواه  با اسید ویا داخل کردن رنگ از طریق شکستگی در سنگ و یا حرارت دادن به جهت یک دست کردن نقاط رنگدار مجزا از هم در عقیق و پر رنگتر کردن عقیق  انجام میپذیرد.معمولا عقیق با رنگ زرد و قرمز و قهوه ای دارای بیشترین موارد برای اینگونه فرایند بهبود رنگ هستند و عقیقهای رنگ آبی و سبز بیشترین موارد رنگ شدگی را دارند. در مورد هیت کردن یا همان حرارت دادن سنگ عقیق عامل رنگ مربوط به خود سنگ میباشد و فقط براثر حرارت دچار فعل و انفعالات شیمیایی گشته تقعییر رنگ میدهد.مانند عقیق خاکستری که بعد از حرارت به رنگ نارنجی در میاید و یا در برخی دیگر از عقیقها رگه های رنگدار مجزا از هم بر اثر حرارت نرم شده به حرکت درآمده به هم متصل میشوند و رنگ یکدست میگردد و بسیاری از ناخالصی‌های موجود در عقیق نیز بر اثر حرارت و یا مواد شیمیایی محو شده باعث شفافتر شدن عقیق میشوند. اما در پروسه رنگ کردن عقیق  ماده که موجب ایجاد رنگ میشود از خود سنگ عقیق نیست و از خارج آن وارد سنگ میشود.در گذشته معمولا از مواد رنگی گیاهی مانند قهوه یا زرد چوبه و چای و بعدا از مواد شیمیایی جهت رنگ کردن عقیق استفاده می شده است. و گاهی هم با استفاده از اسید باعث تقییر رنگ میشوند.مشهورترین. متخصصان تقعییر و بهبود رنگ عقیق متخصصان آلمانی هستند و عقیقهای آلمان بسیار با کیفیت و البته گران قیمتی هستند به همین دلیل گرانتر بودن کمتر در ایران دادوستد میشوند.عقیق اندونزی هم در ردیف عقیقهای با کیفیت میباشد که آن هم  در اینجا بصورت تجاری دیده  نمیشوند متخصصان هندی و تایلندی نیز در این کار بسیار ماهر هستند.در برخی از نقاط کشور ما هم عقیق را رنگ میکنند که البته کیفیت بسیار نازلی دارد.نه همه ولی اگثر عقیقها موجود در بازار متعلق به مناطقی از ایران و افقانستان و حومه این مناطق میباشند.در منطقه یمن هم معادن عقیق یافت میشود که امروزه سنگ موجود در آنجا هم مانند سایر نقاط دنیاست.اما در گذشته دور رگهای از عقیق در یمن پیدا شد که دارای عقیق نارنجی پر رنگ بسیار پاک و پررنگ یکدست داشت  که عقیق carneline با کیفیت ممتازی بود .که دارای جلا روغنی بالای بود و رنگ یکنواختی داشت که به عقیق یمنی معروف شدند.  و هیچ گونه فرآیندی به جهت تقویت و زیباتر شدن نیاز نداشت.و به همین دلیل در میان سایر سنگ های عقیق یک مورد منحصر به فرد و بسیار کمیاب محسوب می گردید.آخرین استخراج از این معدن هفتاد سال پیش انجام شد و این رگه تمام شد.علت گرانقیمت بودن عقیق واقعی یمنی در همین بی نیاز بودن آن به فرایند زیباسازی بوده است. که در جواهرات بسیار نادر و کمیاب محسوب میشود.جهت آشنایی بیشتر علاقمندان مبحث (سود و زیان جواهرات) را مطالعه بفرمایید.اما نام یمنی در تجارت عقیق ماندگار شد امروزه به اگثر عقیقها  از هر نوع رنگ یا کیفیت یمنی میگویند.برای درک بهتر موضوع میتوانید این آزمایش را انجام دهید .مقداری عسل را در قوطی کبریت بریزید و در فریزر قرار دهید بعد از انجماد کامل آن را  جدا کرده در نور بگیرید و داخل آن رابنگرید حالت رنگ عسلی یکدست بدون رگه یا ناخالصی و دارای جلا روغنی را درون آن مشاهده میکنید. که با عقیقهای دیگر کاملا متفاوت میباشد عقیق یمنی قدیمی اصل اینچنین هستند.به‌دلیل کمیاب و گران قیمت بودن این نوع عقیق .  معمولا عقیق یمنی اصل را به شکل تخت تراش میدادند تا کمترین  دورریز را  در موقع تراش داشته باشد  مانند عکس انگشتر داخل مطلب که مربوط به عقیق یمنی واقعی میباشد.جلا روغنی بالای این عقیق با سایر عقیق ها براحتی قابل تشخیص میباشد.سایر عقیقها به شرط رنگ نشدن در ردیف عقیق خوب و باکیفیت قرار میگیرند مانند عقیق carnelian به رنگ نارنجی  که قابل تهیه در بازار هستند هر چه عقیق شفافتر ودر این حال پر رنگتر باشد ممتاز تر هم هست. در واقع یمنی اصل عقیق carnelian با کیفیت بالای است که جلای روغنی بالای دارد . بر عکس یاقوت ممتاز و یا زمرد عالی سایر نقاط دنیا که میتوان به آنها نام تجاری یاقوت برمه و زمرد کلمبیا اطلاق شوند و قابل قبول در تجارت جواهر هستند در فن گوهرشناسی عقیق معمولی را نمیتوان یمنی نامید زیرا عقیق یمنی اصل حرارت ندیده ونیازی به بهسازی نداشته است. ولی سایر عقیقها فاقد این مزیت بوده اند.اما امروزه استفاده از نام یمنی به سایر عقیق ها در کار دادوستد به صلاح دید افراد بوده و البته به کار میرود. البته  استفاده از اصطلاحات 
تجاری شناخته شده جواهرات بیشتر  مربوط به مناطق هستند که بازار گسترده جواهرات دارند مانند هند یا تایلند و یا چین.  سنگ عقیق صنعتی هنوز ساخته نشده. زیرا صرفه اقتصادی ندارد و همه عقیقها معدنی هستند. و فقط رنگ درون عقیق ممکن هست طبیعی نباشد.مانند اکثر عقیقهای رنج قهوه ای و زرد و قرمز.که با اسید و حرارت رنگ  اولیه آنها  تقعییر  داده شده‌اند. و برخی به نام عقیق بدلی از آنها یاد میکنند. علت آن است که عقیق های  که معمولا  بدلی مینامند به رنگ قهوه ای کدر  هستند و در پشت آن فرو رفتگی دیده میشود این تصور را پدید آورده که عقیق بدلی هستند.  گاهی هم از ذوب کردن عقیق های بی کیفیت و قالب ریزی مجدد عقیق میسازد فرو رفتگی  مذکور معمولا به  محل بجا مانده از همین روش  میباشد اما به اینگونه نگین ها عقیق بدلی نمیتوان نام ننهادبلکه عقیق قالب ریزی شده میتوان  نام داد به بیان دیگر عقیق بدلی ندارد.اما رنگ  آن میتواند به طریقه صنعتی دست کاری شده باشد..بدل در گوهر فقط به شیشه و پلاستیک اطلاق میشود.در مواردی هم سنگ  chrysoberyl و چند سنگ دیگربه دلیل شباهت زیاد با عقیق اشتباه گرفته میشوند.در پایان عقیق یمنی واقعی بسیار کمیاب  میباشد و دلیل شهرت و قیمت بالای آن به جهت نادر و کمیاب بودن خلوص رنگ طبیعی در آن هست که آن را به سنگی کلکسیونی و ارزشمند تبدیل کرده است و نام نیک آن موجب شده تا شخصی که خواهان عقیق ممتازی هست بگویید عقیقی می خواهم مانند یمنی.به مرور زمان و استفاده از این نام شخصی که عقیق زیبایی داشت عنوان میکرد عقیق من مانند عقیق یمنی با ارزش هست.به دلیل گثرت استفاده از این نام به مرور کیفیت اولیه اینگونه عقیق از یادها رفت اما نام آن باقی ماند تا جای که شخص فروشنده عقیق خود را یمنی اعلام میکند.به این معنا که عقیق مورد نظر خود را با کیفیت و ممتاز میداند و خواهان پرداخت قیمت مناسب از طرف خریدار برای آن هست.ویا سنگ مورد نظر  در حد و قیمت یمنی به نظر صاحب آن میرسد.که قابل درک نیز هست اما لزوما هر عقیق درشت و پر رنگ و شفاف  با هر رنگی یمنی واقعی نیست بلکه این یک اصطلاح جالب است جهت تجارت تا واقعیت.هر چند عقیق یمنی واقعی را هنوز هم میتوان تهیه و خریداری کرد اما بیشتر در میان کلکسیون دارها وجود دارد تادر پشت ویترین . قیمت عقیق را البته بازار هر منطقه به نسبت تقاضا آن سنگ معین میکند.معمولا عقیق خارج از منطقه خاورمیانه  مشتری و خواهان کمی دارد. عقیق مناسب باید شفاف و با رنگی زنده و شفاف باشد.عقیق motrolite به رنگ سبز و عقیق chrysoprase به رنگ سبز روشن و البته carnelian به رنگ نارنجی با کمی غلظت متفاوت در رنگ اگر دارای رنگ طبیعی یکدست بدون بهسازی باشند در ردیف عقیق ممتاز قرار میگیرند. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دیگر موضوع مد و سلیقه میباشد ممکن است امروزه حتی برخی از جواهرات مانند جواهرات صنعتی یا عقیق های خوشرنگ بهسازی شده در دید بسیاری از افراد زیباتر از عقیق یمنی یا جواهرات معدنی به نظر برسند چیزی که جواهرات ممتاز مانند عقیق یمنی و یا یاقوت برمه معدنی و زمرد کلمبیا معدنی و امثال آن را منحصر بفرد میکند تنها زیبایی نیست بلکه کمیابی اینگونه جواهرات هست.   نکته مهم در تشخیص عقیق طبیعی آن است که این کانی معدنی به طور طبیعی دارای خطوط رشد به اشکال موازی و یا  خمیده در کنار هم هستند و ذات و خصلت معدی عقیق باید اینچنین باشد و هرگز عقیق بصورت کامل شفاف و به اصطلاح لامپی در طبیعت یافت نمیشود مگر قبل از رسیدن به دست مشتری  مورد بهسازی قرار گرفته باشد که در اینصورت هنوز عقیق است اما دیگر گوهر محسوب  نمیشود . در برخی موارد هم سنگهای کوارتز کریستال بعد از تریتمنت یا همان بهسازی دارای رنگ میشوند که دانسته یا ندانسته بجای عقیق بخصوص عقیق اصل از یمن آمده ! فروخته میشوند. ایراد اینگونه سوغات یمنی هر چند که ظاهری زیبا دارند آن است که برای همیشه در اغلب مواقع پیش صاحب خود میمانند و حتی فروشنده اولیه هم از خرید زیر قیمت آن سر باز میزند.توجه به این نکته هم ضروری است که در طبیعت عقیق قرمز پدید نمیاید.و در رنگ نارنجی .سبز روشن و سبز تیره و قهوه‌ای یافت میشود و با غلظت های کم و زیاد ممکن است به نظر رنگهای دیگر را نشان دهد.   عقیق یمنی اصل  از رنگ نارنجی کم تا نارنجی پر رنگ را بر میگیرد تقریبا همیشه تراش تخت دارد و هرگز حالت شیشه ای و غلظت رنگ یکدست نیست.در برخورد با عقیقهای پر رنگ و خیلی شفاف یکدست که به نام یمنی عرضه میگردند محتاط باشید . تا اصالت واقعی را با نام تجاری  به اشتباه نگیرید.  توجه بفرمائید نام یمنی که فرد جمولوجیست در نظر دارد با یمنی که از انگشتر فروشی خریداری گردد و یمنی که هر عدد نگین با قیمت ۲۰ یا۳۰ تومان از نگین فروشی قابل تهیه است در ماهیت تفاوت دارد. ممکن است یک عقیق قدیمی خوش رنگ قرمز با وجود قیمت زیاد یافت گردد  که ممتاز باشد اما از نظر جمولوجیست یمنی طلقی نگردد. توصیه بنده به شما علاقمندان این است عقیق خوب باید رنگ نارنجی کمرنگ تا پر رنگ باشد تا حد امکان شفاف باشد و درون آن حالت شیشه ای نباشد مناسبترین عقیق است . خرید با این نام به خصوص از بازار برخی شهرها توصیه نمیشود زیرا معمولا دیگر به قیمت اول قادر به فروش آن نخواهید بود.عقیق معدنی مناسب همان خواص یمنی را در حد مقدور دارا میباشد￵ عکس انگشتر با عقیق تخت عقیق یمنی با آرجین یمن میباشد. .سنگ عقیق خود را هر چند وقت یکبار با نمد  پالیش دهید  تا زیبایی و جلای خود را همیشه داشته باشد و از تماس با مواد شوینده و شیمیایی دور نگه دارید. من الله التوفیق ارادتمند رضا طالبی دارای مدرک تخصصی تشخیص و ارزیابی جواهرات رنگی معدنی و سینتیتیک از موسسه پژوهشی و آموزشی وزارت صنایع و معادن ایران وموسسه ￶AIGS￵http://￶09122573096